Manado Tahun 1870

                                                         

                                                   

                                                     Oleh: Adrianus Kojongian

 

Gadis penari tahun 1870. *)

Semakin banyak orang Manado dicatatkan di paruh kedua abad ke-19, terutama adalah disebutnya para guru yang memimpin di Sekolah Pemerintah (Gouvernements-school), Sekolah Negeri (Negorij-school) dan Sekolah Zending (Genootschaps-school). Mereka bekerja di pelosok Minahasa, Sangir-Talaud dan bahkan Gorontalo. Selain ketiga jenis sekolah tersebut, di kota Manado ada pula Openbare Lagere School, sebelumnya Gouvernement Lagere School. Lalu di Tondano ada School voor Zonen van Inlandsche Hoofden en van Aanzienlijke Inlandsche Partikulieren in de Minahassa. Sekolah tersebut belakangan lebih terkenal dengan sebutan Hoofdenschool (Sekolah Raja) yang mendidik calon-calon pemimpin di kawasan Keresidenan Manado. Namun Kweekschool voor Inlands Onderwijzer di Tanawangko yang dibuka dan dipimpin Zendeling Nicolaas Graafland justru tidak dicatat. Sekolah inilah yang melahirkan para guru sekolah-sekolah Zending dan Negeri.

Yang menarik adalah dicatatkannya nama Lambertus.Mangindaan, boleh disebut tokoh cendekia Minahasa pertama asal Pondang Tombasian. Ia awalnya menjadi murid piara di rumah Zendeling Amurang pertama Carl Fraugott Herrmann. Kemudian karena pintar, dikirim Herrmann ke Belanda untuk sekolah menjadi penginjil. Tapi karena ditolak NZG, ia ikut pendidikan guru di Amsterdam, baru setelah menamatkannya ikut pendidikan tambahan guru agama. Tahun 1858 dengan mengantongi ijazah di bidang teologia dan Hoofdacte ilmu pendidikan, ia kembali ke Minahasa. 

Oleh NZG, Lambertus Mangindaan ditempatkan sebagai Zendeling di Gereja Tikala Manado merangkap sebagai wakil dari Pejabat Predikant Manado Zendeling Fokke Henderiks Linemann. 

Namanya sebagai zendeling tidak dicatatkan di Almanak. Hanya ada dalam posisi guru. Tahun 1861 Lambertus Mangindaan diangkat menjadi guru bantu di Gouvernement Lagere School Manado. Statusnya ondermeester derde rang atau guru bantu klas tiga, di bawah kepala sekolah Leendert Gerardus van der Hoek yang berstatus onderwijzer tweede rang (guru klas dua). Dari Almanak-almanak sebelumnya, posisi ondermeesternya itu dengan menggantikan guru bantu Alfred Charles Winckler. Sedang guru kepala L.G.van der Hoek mengganti Herman Carel Dircks.

Mayoor Tondano tahun 1870. *)

Ketika pemerintah kolonial membuka di Tondano School voor Zonen van Inlandsche Hoofden en van Aanzienlijke Inlandsche Partikulieren in de Minahassa, maka Lambertus Mangindaan naik pangkat, diangkat menjadi Tweede Onderwijzer, sedangkan L.G.van der Hoek sebagai Eerste Onderwijzer. Pengangkatan keduanya itu berdasar beslit tanggal 15 Oktober 1864. 

Nasib Lambertus Mangindaan adalah sebagai anak negeri terjajah yang disepelekan. Apalagi sejak awal, ia mengkotbahkan gereja berdiri sendiri, dengan dilakukan pemisahan urusan gereja dan negara. Meski kepintaran dan derajat pendidikannya tidak kalah dengan orang Belanda, ia tetap dianggap ‘inlander’, kelas bawah. Mangindaan ditolak banyak orang Belanda, anggota jemaat Belanda di Gereja Protestan Manado, termasuk sejumlah Zendeling. Tahun 1865 ia dicopot dari posisi Zendeling. Kelak pula posisinya di Sekolah Raja (Hoofdenschool) ikut dicabut. Namun, dari Almanak 1870, ia masih dicatat saat ini sebagai guru kedua di sekolah tersebut. Artinya pemecatan di Sekolah Raja baru terjadi setelahnya.

Wanita Kristen tahun 1870. *)

Lambertus Mangindaan kawin tanggal 28 Maret 1866 di Manado dengan wanita Borgo bernama Petronella Weijdemuller (Manado 24 September 1830-Manado 26 September 1911). Tulisannya yang terkenal adalah  ‘Oud Tondano’ dipublikasi dalam Tijdschrift Nederlandsche-Indie Nomor XX tahun 1883. Kemudian hari, oleh Kerapatan Gereja Protestan Minahasa (KGPM) dianggap sebagai pelopor gerejanya.

PEMIMPIN CINA DAN ISLAM 

Menarik pula mengamati kepemimpinan Tionghoa Manado. Pemimpin seluruh komunitas adalah Kapitein der Chinezen, sedang kepala Kampung Cina Manado (Letter G), seorang Wijkmeester yang diberi pangkat dengan rang Letnan (Luitenant). Mereka diangkat  dan diberhentikan dengan beslit Residen Manado. Tokoh Lie Ping sangat lama menjabat Luitenant der Chinezen di tahun 1840-an sampai awal tahun 1860-an. Dia kemungkinan telah meninggal di tahun 1861 karena posisinya lowong. Baru di tanggal 5 Maret 1862 Sie Sieuw diangkat sebagai Luitenant. Seperti Lie Ping, Sie Sieuw pun otomatis jadi Wijkmeester Letter G. 

Cina Manado tahun 1873. *)

Kapitein Cina Manado di tahun 1848 dipegang oleh The Tjintjo, namun tahun 1850 sudah berganti orang, dijabat oleh Que Sitiong. Tidak lama pula ia memegang, karena di tahun 1852 Ong Hap menjadi pejabat Kapitein Cina, dan sejak tanggal 21 Juni 1852 resmi memegang jabatan Kapitein. Ong Hap cukup lama memangku posisinya, sampai kemudian diganti Sie Sieuw (Sie Seo) tanggal 5 Maret 1862. Sie Sieuw naik dari posisi Luitenant der Chinezen Manado. Pengganti Sie Sieuw sebagai Letnan Cina adalah Ong Bondjie.

Di tahun 1870 ini (dari perhitungan akhir bulan Desember 1868), disebut penduduk Cina Manado sebanyak 1.601 orang. Penduduk Belanda dan Eropa lainnya  675 orang, pribumi 182.682 jiwa, sedangkan orang Arab 16 jiwa.

Pertumbuhan orang Arab belakangan akan semakin pesat, karena pemimpinnya kelak menyandang rang Letnan, mengambil peran Letnan Islam Manado. 

Letnan Islam Manado adalah pemimpin Kampung Islam yang disebut juga Kampung Melayu Manado atau Letter H, selalu diposisikan sebagai Letnan Dua di Garnisun Schutterij Manado. Tahun 1840-an Luitenant Islam Manado bernama Joedoe Kasoemo alias Montaram. Tahun 1850 posisinya telah dipegang oleh Djoar. Tahun 1853 Letnan Islam sekaligus Wijkmeester Letter H adalah Ong Buntjo. Dan, akhir tahun 1850-an Baba Sankilang sebagai letnan, hingga Maret 1862 digantikan Kitjil Alie.

Para pemimpin komunitas Cina dan Islam Manado ini selalu duduk dalam lembaga-lembaga penting Keresidenan Manado, malah mengalahkan keterlibatan dan atau ‘partisipasi’ orang Manado masa itu.

Parade Tahun Baru Cina Februari 1873. *)

Berikut dari sana-sini Almanak en Naamregister van Nederlandsch-Indie voor het jaar 1870, sesuai tulisan masa itu.

Personeel ter Hoofdplaats

Resident: F.J.H.van Deinse, 14 Nov.1864.

Sekretaris, tevens fd.notaris en vendumeester:  Mr.P.A.Matthes, 19 Dec.1862.

Kommies: N.H.Hartman, 28 Nov.1866.

Derde kommies: D.H.C.Verploegh Chasse, 9 Maart 1867.

Hoofddjaksa bij den land-of Minahassa-raad en bij de rijksraden van de noordkust van Celebes en de Sangi-eilanden:  A.B.Kalenkongan, 22 Aug.1861.

Kapitein der Chinezen:  Si Seo, 21 Junij 1865.

Luitenant der Chinezen: Ong Bondjie, id.

Hoofd der mohammedanen met den rang van luitenant, Kitjil Ali.

Landmeter: F.W.Paepke Bulow.

Brandspuitwezen

Algemeen brandpuitmeester: J.H.H.d’Arnaud Gerkens.

Brandspuitmeester van de spuit no.1: A.C.Winckler.

Adjunkt  brandspuitmeester van de spuit no 1: M.N.Huwae.

Brandspuitmeester van de spuit no.2:  H.Vierdag.

Adjunkt brandspuitmeester van de spuit no.2: J.H.Witterland.

Wijkmeesters

Wijkmeester van de wijk lit.A: C.F.Bendsnijder.

Wijkmeester van de wijk lit.B: V.B.Salomontsz.

Wijkmeester van de wijk lit.C: Z.Scholtz.

Wijkmeester van de wijk lit.D: A.Niels.

Wijkmeester van de wijk lit.E: L.D.W.A.van Renesse van Duivenbode.(H.P.3, ridder 3 ste klasse Orde van Philip den Grootmoedige Hessen-Darmstadt).

Wijkmeester van de wijk lit.F: Ong Bondji.

Wijkmeester van de wijk lit.G: Ketijl Abi.

Kontroleurs bij het Binnenlandsch Bestuur

Eerste klasse: J.S.van den Broek, 8 Okt.1864.

Tweede klasse: O.J.B.Bloem, 4 Maart 1867; ----- jhr.F.G.V.Boreel, 17 Feb.1869.

Derde klasse: F.S.A.de Clercq, 17 Maart 1866; ----C.M.E.Merens, 14 Aug.1866; ---- W.L.Rogge, 25 Junij 1868; ----L.J.Bohtlingk, 14 Aug.1868; ---- J.P.van Harencarspel, 17 April 1869; ---- H.van Heuckelum, 30 Junij 1869.

Ambtenaar ter beschikking: W.J.M.Michielsen, 14 Aug.1868.

Verder Personeel in de Binnenlanden

Afdeeling Menado

Kontroleur de 3ste klasse: J.S.van den Broek.

Klerk, tevens onderpakhuismeester te Tanawanko:  W.J.Lefrandt.

Afdeeling Kema

Kontroleur der 3de klasse: W.L.Rogge.

Klerk, tevens onderpakhuismeester: C.Th.H.Winckler.

Afdeeling Tondano

Kontroleur der 2de klasse: O.J.B.Bloem.

Koffij-pakhuismeester te Tondano: D.Hartman.

Koffij-pakhuismeester te Kakas: J.G.Wilson.

Koffij-pakhuismeester te Rembokken: J.Lang.

Koffij-pakhuismeester te Tomohon: J.E.Tokaija.

Afdeeling Amoerang

Kontroleur der 3de klasse: F.S.A.de Clercq.

Rumah Kontrolir Amurang awal abad ke-20. *)

Klerk, tevens onderpakhuismeester te Amoerang. D.F.Celosse.

Koffij-pakhuismeester te Sonder. J.D.A.Celosse.

Idem te Wakan. S.Toemboean.

Idem te Motoling. J.E.Jacob.

Afdeeling Belang

Kontroleur der 2 de klasse: jhr.F.G.V.Boreel.

Onderpakhuismeester te Belang: J.Manuhuruapon.

Koffij-pakhuismeester te Tompasak: L.L.Z.Mamahit.

Afdeeling Gorontalo

Assistant-resident, tevens fd notaries en vendumeester: J.F.G.Riedel, (Z.L.3. ridder 2 de klasse Orde van den Zahringer Leeuw van het groothertogdom Baden), (H.P.3., ridder 3 ste klasse Orde van Philip den Grootmoedige, Hessen-Darmstadt), 7 Feb.1864.

Djaksa bij de rijksraden te Gorontalo: W.B.Kalenkongan, 23 Okt.1863.

Hoofd der inlandsche burgers: P.Weenas.

Kapitein der Boeginezen te Gorontalo: …..

Kapitein op de Togian-eilanden: Oewa Gauw.

Kontroleur der 3de klasse, gevestigd ter hoofdplaats Gorontalo en voorloopig belast met de opname en de kontrole der distrik-ten Kota-Talaga en Tapa: …..

Kontroleur der 3de klasse, gevestigd te Bone, voorloopig belast met de opname en de kontrole der distrikten Kabila, Bone, Bintaoena en Soewawa: C.M.E.Merens.

Kontroleur der 3de klasse, gevestigd te Limbotto en voorloopig belast met de opname en de kontrole der distrikten Kota, Batoedaan en Pogoeajaman: L.J.Bohtlingk.

Ambtenaar ter beschikking, gevestigd te Pagoeat en voorloopig belast met de opname en de kontrole der distrikten Pagoeat, Pentadoe en Potanga, zoomed met het toezigt over de begorijen in het meer inwendig gedeelte der bogt van Tomini gelegen: W.J.M.Michielsen.

Kontroleur der 3de klasse, gevestigd te Kawandang en voorloopig belast met het toezigt over het district Kwandang en over het rijk van Bwool: J.P.van Harencarspel. 

Landraad Menado

Voorzitter: De Resident.

Leden: Twee ambtenaren of ingezetenen en zooveel balkshoofden als tegenwoordig zijn.

Hoofddjaksa: A.B.Kalenkongan, 22 Aug.1861.

Griffier: De kommies op het residentie-kantoor.

Wees-en boedelkamer

President. Mr.P.A.Matthes, 6 Mei 1865.

Leden. G.H.B.Hofman, 5 Aug 1865; ---- F.J.Wenzel, 10 Maart 1867; ----- Sie Siuw, 21 Junij 1865; ------ Kitjil Ali, 7 Jan.1865.

Sekretaris en boekhouder. A.C.Winckler, 26 Feb.1858.

Agenten

Tanawanko. W.J.Lefrandt; --- J.F.van den Broek.

Kema en Likoepang. W.L.Rogge; ---- C.Th.Winckler.

Tondano. L.G.van der Hoek; ---- A.C.van Essen.

Amoerang. D.F.Celosse; ----- F.A. de Clercq.

Belang. J.Manuhuruapon; ----- Jhr.T.G.V.Boreel.

Gorontalo. C.Wilson; ----- P.G.Th. Landouw.

Voornaamste Inlandsche Vorsten

Menado

		Datum van optreding
Johannes Manuel Manoppo	Radja van Bolang Mongondo	6 Sept.1862
Moehammad Aliyoe’d-Dini Iskandar Ali van Goebal	Radja van Bolang Oeki	30 April 1868
Salmon Datoenselang	Radja van Bintaoena	15 Sept 1866
Israel Ponto	Radja van Bolang Itang	29 Aug.1864
Gongalat Koromput	Radja van Kaidipang	23 Okt.1865
Teroengkoe, ook genaamd Moehammad Siradjoe’d-Din	Radja van Bwool	1 Aug.1863

Afdeeling Gorontalo

Djainal Abidin (Zainoe’l-Abidin)Alhabsi Monoarfa	Radja van Gorontalo	16 Dec.1859
……	Radja van Limbotto	……
Abdoe’l-Latif Moehammad Tengaho	Radja van Bone	17 Nov.1859
Iskandar Ba-Ito	Radja van Atinggola	9 Nov.1857
Ideroeti	Radja van Boalemo	24 Okt.1856
Mangkaoem	Radja van Moeton	26 Mei 1850
Prins Tjali	Radja van Parigi	17 Sept.1862

Sangir-eilanden

Hendrik David Paparang	Radja van Taboekan	8 Aug.1851
Jacob Rasoembala	Radja van Taroena	8 Junij 1850
Jacobs Ponto	van Kandar-Siauw	12 Junij 1850
Daniel Petrus Janis	Radja van Kandar	25 Julij 1861
Manuel Mocodompis	Radja van Manganitoe	14 Julij 1864
Lucas Jacobsz	Radja van Tagoelanda	2 Sept.1854

Schutterijen Menado

Afdeeling Minahassa

Staf

Schoe,J. Kapitein, kommandant, 20 Jan.1859.

Willigen, A. de tweede luitenant-adjudant, 10 Okt.1866.

Tokaija, J.P. tweede luitenant-kwartiermeester, 2 Junij 1862.

Eerste Luitenants

Wenzel, F.J. 24 Julij 1860.

Schutz, J.H.B. 10 Okt.1866.

Tweede Luitenants

Celosse, D.F. 7 Maart 1862.

Hofman, G.H.B. 28 Sept.1865.

Kitjil Ali. 7 Maart 1862.

Te Kema

Clercq, F.S.A. de eerste luitenant, kommandant, 24 Julij 1867.

Te Amoerang

Broek, J.S. van den, eerste luitenant, kommandant, 25 Aug.1867.

Te Belang

Bloem, O.J.B. tweede luitenant, kommandant, 24 Julij 1867.

Strandvonderij  voor de Residentie Menado

De havenmeester, van de grenzen van het district Tombareri tot die van het district Likoepang.

Afdeeling Kema en Likoepang. De kontroleur.

Afdeeling Belang. De kontroleur, van de grenzen der afdeeling Kema (Pantei Tondanoe) tot Kota Boena.

Afdeeling Amoerang. De kontroleur, van de grenzen van Menado tot die van het rijke Bolang Mongondo.

Afdeeling Gorontalo,. De assitent-resident voor de stranden van die afdeeling in de bogt van Tomini, en de dtranden der Noordkust van Celebes van de posten van Sumalata en Kwandang.

Pakhuis-Administratie

Pakhuismeester te Menado: J.J.Wenzel, 1 Dec.1858.

Pakhuismeester te Gorontalo: P.G.Thomassen Landouw, 4 Julij 1859.

Posterijen

Postkommies te Menado: J.H.B.Schutz, 1 Maart 1864.

Hoofdplaats, Plaatselijke Schoolkommissie

Voorzitter. De resident.

Leden. F.H.Linemann, 1 April 1869; --- G.J.Filet, id.; ---- H.C.Dircks, id.; ----Mr.P.A.Matthes, id.

Sekretaris. Mr.P.A.Matthes.

Openbare Lagere School

Hoofd-onderwijzer 2de klasse. L.H.B.Hofman, 31 Aug.1868.

Eerste hulp-onderwijzer 3de klasse. J.A.Boyer, 4 Aug.1869.

Tweede hulp-onderwijzer 3de klasse. A.Niels, id.

Kweekeling. E.van der Kamp, 31 Aug.1868.

School te Tondano voor zonen van inlandsche hoofden en van aanzienlijke inlandsche partikulieren in de Minahassa

Eerste onderwijzer. L.G.van der Hoek, 15 Okt.1864.

Tweede onderwijzer. L.Mangindaan, id.

Regent van het kosthuis. A.C.van Essen.

Inlandsche Scholen

Gouvernements-school

Menado	M.Makaampoh	9 Jan.1860
Lotta	D.Saraja	30 Maart 1866
Tateli	M.Salmon	29 Okt.1866
Tanawanko	J.Marcus
Paniki di bawah	L.Ramnat	29 Feb.1860
Kema	M.Kumantas	22 Julij 1857
Likoepang	J.Codevahij	12 April 1865
Tondano	N.E.Paat	25 Sept.1852
Kapatarang	D.Maukar	29 April 1867
Kakas	L.Palilingan	15 April 1865
Langowang	S.Warouw	29 Sept.1866
Amoerang	P.Lutam	15 Dec.1868

Negorij-scholen

Kokka	……..	Soeloehan	J.Tuwoh
Tinooer	……..	Popontolen	J.Ratag
Warembungan	………	Lelema	J.Pangkej
Sendoek	………	Moente	W.Rovinpandej
Masing	……….	Tengah	J.Tambuwun
Popareng	………	Pakoeweroe	J.Humaat
Ajer-madidih	K.Dededaka	Eloesan	T.Runtunuwu
Tonsea lama	J.A.Dimpudus	Tawaang	P.Sihuw
Maoembi	J.Pinontoan	Malikoe	P.Lutam
Koeil	J.Bojoh	Pinaling	J.Wungow
Pangolombian	D.Wajong	Popoh	K.Rantung
Kembes	S.Renku	Loboe	T.P.Rompas
Tankoeni	M.Kolondam

Genootschapsscholen

Atep	G.Tanpanavas	Kolongan	J.Loing
Palamba	S.Pinontoan	Sawangan	E.Tumbel
Talawatoe	N.Lalu	Kombi	S.Bengij
Passoh	A.Kaligis	Ranowanko	P.Kowaas
Toelian	P.Sumampoor	Laloempei	J.Rambitan
Panassen	J.Surentu	Toelap	J.Pangau
Kajoeatoe	N.Rumajar	Kajoeroja	E.Sanggor
Karor	N.Pavei	Watoelawei	C.Tawaeng
Somboki	J.Tawan	Telap	N.Bolung
Rembokken	J.Pangemanan	Watoemea	M.Legoh
Kasuratan	J.Kaligis	Eris	J.Adam
Tompassoh	………	Toelian Ketjil	A.Pangalila
Tolok	J.Malingkonor	Papakelan	A.Lewu
Kanonang	H.Wurling, wd.	Koia	J.Gorott
Kowankoan	M.Ratu	Negeri Baroe	B.Paendong
Tondegesan	M.Kuhu	Ratahan	E.Supit
Kajoei	M.Kaligis	Pangau	J.Poluan
Tombassian di atas	M.Lumentah	Lindanen	A.Lengkej
Sonder	J.Woetaen	Soemampau	L.Lowongon
Kiawa	P.Soemoeal	Bentenan	F.Siwi
Lejlem	Z.Imon	Tatengesan	W.Sandag
Tintjep	A.Wajongkere	Moendoeng	P.Supit
Pinapapalangko	E.Koho	Tonbatoe	E.Ginsu
Kapoja	J.Roengkat	Kali	J.Kawenas
Ramboenan	H.Geroeng	Silian	L.Liwan
Tara-tara	J.Tiwon	Liwoetoeng	S.Ginsu
Lola	………	Watulinej	A.Mingkid
Woloan	………	Woewoek	A.Roemengan
Lemo	………	Talaitad	P.Ondang
Koha	………	Lapi	G.Rompas
Makalisoeng	P.Mangi	Koreng	Z.Sinjal
Rerer	E.Siwij	Kanean	L.Ratag
Pinamorongan	A.Karwoer	Sarongsong	A.Wajong
Paslaten	O.Ratag	Lahendong	A.Siwu
Romoong di atas	J.Toema	Tondangow	A.Pijoh
Toempaan	D.Jacobus	Pinaras	M.Gosal
Ritej	S.Girot	Sawangan	……….
Pondan	J.Worotitjan, wd.	Pandoe	……….
Koemelemboeai	A.Oemboh	Benkol	……….
Woewoek	J.Liando	Malalajang	P.Kolondam
Karimbo	M.Kaligis	Singkil	H.A.Londong
Wakan	L.Toemiwa	Kolongan	…….
Tewasen	J.Toemoejoe	Talawaan	J.Mantiri
Teep	L.Rompis	Mapangit	F.Mantiri
Poigar	R.Moendoeng	Tetej	J.Petrus
Romoong di bawah	S.Pangkej	Loempias	D.Tankilisan
Pakuoe-oerei	L.Loemintang	Sawangan	H.Tikoaluw
Pontak	F.Rantoeng	Paslaten	M.Kaunang
Mopolo	T.Tampamawa	Batoe	L.Roring
Lompad	J.Rasoew	Treman	N.Dumais
Raanan	J.Loemintaintang	Kasar	D.Bolang
Motoling	J.Rasoew	Toemaloentoeng	J.Inarai
Wanga	J.Toemandoek	Sawangan	H.Sontej
Tokin	J.Mowoto	Tengari	F.C.Walanda
Tomohon	E.Lasut	Soekoer	E.Wulur
Tataaran	S.Elias	Matoengkas	J.Maramis
Roeroekan	S.Lengkong	Tateloe	S.Pandej
Kakaskassen	J.Tumbelaka	Lilang	A.Maramis
Kaiawoe	K.Palar	Tandjong-merah	C.D.Worotikan
Kinilow	E.Malonda	Lansot	M.Asmus

Gorontalo

Gorontalo	S.U.Paulus	27 Oct.1866
Gorontalo	M.Emor	17 Oct.1860
Bone	W.P.Wowor	27 Oct.1866
Limbotto	B.Tangkudung	29 Dec.1864

Sangir-eilanden

Ondong	P.Passandaran	Kandahar	P.Ontol
Oeloe	L.Takainginan	Taboekan	………
Sawan	P.Nathan	Koeloer	S.Makanoming, 24 Julij 1868
Talawit	J.Areres	Menalo	N.Parain, 10 Junij 1869
Lia	J.Kabukan	Tarian	……….
Kiawan	J.Kalampong	Koema	……….
Manganitoe	M.Liando	Tagoelandang	S.Bawole
Tawoali	A.Rener	Haas	J.Makasihi
Lapango	J.Jacob	Minangan	S.Ponto
Toeroena	J.Henkebohan	Makelahi	L.Johannis
Kolongan	Z.Waroka

Kerkeraden der Prostestantsche Gemeenten

President. F.H.Linemann.

Ouderlingen der nederduitsche gemeente. J.Schoe; ----F.W.Paepke Bulow.

Id.der maleische gemeente. A.C.Winckler; ----- E.Pattijnama.

Diakenen. G.H.B.Hofman; ------ N.H.Hartman; ------H.Scholstz; ------Z.Scholstz; ------J.P.Tokaija; ------J.F.Pattijnama;-------A.B.Kalenkongan.

Nederlandsch Zendelinggenootschap

Zendelingen in de Minahassa

Tondano. H.Rooker, 8 April 1853.

Idem. H.Bettink, 30 Mei 1868.

Langowan. A.O.Schaafsma, 1860.

Tomohon. N.P.Wilken, 7 Mei 1842.

Idem. J.Louwerier, 8 Okt.1868.

Menado. F.H. Linemann, 7 Mei 1842.

Koemelemboeaij. S.Ulfers, 18 Jan. 1848.

Tanawanko. N.Graafland, 5 Sept.1850.

Ajermadidi. H.J.Tendeloo, 30 Aug.1857.

Amoerang. C.J.van de Liefde, 28 April 1862.

Sonder. J.A.F.Schwarz, id.

Ratahan. J.N.Wiersma, 3 April 1863.

Talawaan. …….

Gossnersche Zendingvereeniging

Zendelingen op de Sangir-eilanden

Taboekan (eiland groot-sangier). C.J.M.L.Schroder, 15 Julij 1854.

Manganitoe (id). C.F.Steller. id.

Tamako (id). A.Grohe, id.

Oeloe (eiland Siouw). C.F.W.Tauftmann, id.

Tagoelandang. J. F.Kelling, id.

Zendelingen op Talaut-eilanden

Hoinis. W.Richter, 15 Julij 1856.

Kabroewang. P.Gunther, id.

Plaatselijke Geneeskundige Dienst

Menado. G.J.Filet, officieren van gezondheid der tweede klasse, 14 Junij 1850.

Gorontalo. A.C.Hoogeveen, officieren van gezondheid der tweede klasse, 8 Mei 1863..

Partikuliere Geneesheeren

Gorontalo. A.Schultz, 17 April 1865.

Standplaatsen van de ingenieurs, architekten en opzigters

Ingenieur der 3de klasse, eerstaanwezend ingeniueur. J.H.H.d’Arnaud Gerkens.

Opzigter der 2de klasse. J.V.Witterland.

Opzigter der 2de klasse. J.W.Kuitert (Gorontalo).

Lijst van Schepen en Vaartuigen

Namen der Vaartuigen	Namen der Gezagvoerders	Namen der Eigenaren	Grootte in lasten
Schoener Virgo	Djohar	W.G.Davis	20
Djoenkoe de Zwaan	Po Ten Tjo	Sie Bon Tion	5½
Djoenkoe Wilhelmina Carolina	A.Eman	J.Schoe	9½
Djoenkoe Beo	Tjateklie	A.B.Kalenkongan	5½

Havenmeester

Fd. Havenmeester te Menado. F.J.Wenzel.

Tokohouders

Menado

Dircks, H.C.	Schoe, J.
Duivenbode, L.D.W.A.van Renesse van	Tower, R.
Kalenkongan, A.B.	Vierdag, H.
Mand, T.

Kema

Davis, W.G.

      
      *). Foto koleksi KITLV Digital Media Library.

SUMBER:

Regerings-Almanak voor Nederlandsch-Indie. 1870. Batavia, ter Lans-Drukkerij, 1870.Digitized by Google.